قطعه نیوز: فیروزی (سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس) ضمن یادآوری اینکه طرح ساماندهی بازار خودرو، مصوب مجلس دهم بود که شورای نگهبان به ماده ۴ آن ایراد گرفته بود، خبر داده که در جلسه ۲۸ بهمن کمیسیون صنایع و معادن مجلس، این ایراد با حضور نماینده شورای نگهبان، بررسی و مرتفع شده است.
طبق این اصلاحیه، فقط خودروهای تولید داخلی باید در بورس عرضه شوند. ضمن اینکه قیمت پایه خودروها برای عرضه در بورس، توسط سازمان حمایت مشخص خواهد شد.
شش دلیل برای ناکارآمدی عرضه خودرو در بورس
مصطفوی، کارشناس صنعت خودرو و از مخالفان طرح عرضه خودرو در بورس کالا، در مصاحبه جدید خود، ضمن اشاره به مناسب نبودن ساختار بورس برای ورود عرضه خودرو به آن، گفته که بورسی شدن خودروها، از یک طرف هم تنش بازار را بیشتر میکند و از طرف دیگر، تضمینی برای کاهش رانت ندارد. مهمترین دلایلی مخالفت با عرضه خودروها در بورس کالا را میتوان اینگونه خلاصه کرد:
۱- فروش خودرو در بورس کالا به این معناست که هر فردی که میخواهد با هر قیمتی خودروی خود را به فروش برساند به بازار بورس میآید و متقاضیان نیز به بازار آمده و هر دو طرف (فروشنده و خریدار) با هر قیمتی با یکدیگر به توافق میرسند. تعیین قیمت بدون نظارت یعنی به رسمیت شناختن افسارگسیختگی قیمتها، رهاشدگیها و رانت.
۲- بازار بورس طی چند ماه اخیر نشان داد که هیچگاه نمیتواند نماینده و آینه اقتصاد ایران در شفافیت باشد. بورس اینروزها دستوری بالا میرود و بعد بلافاصله دستوری پایین میآید و هیچ مکانیزمی ندارد که بگوییم این بازار نماینده اقتصاد ایران است. ما باید بدانیم که ساختار بورس کالا متناسب با ساختار بازار خودرو نیست و هیچگاه به ساماندهی بازار کمک نخواهد کرد.
۳- باید اشاره کرد که وضعیت قیمتها بهتر میشود اما این بهتر شدن فقط به نفع قطعهساز و خودروساز خواهد بود نه مصرفکنندگان. بنابراین میتوان گفت که ماهیت بورس کالا مناسب با بازار خودرو نیست.
۴- کالایی مثل خودرو که مصرفی است و با حجم بالایی از تقاضا روبهرو بوده نمیتواند در چنین بازاری معامله شود، این درحالی است که عرضهکننده خودرو بسیار محدودتر از متقاضیان هستند. لذا نمیتوان در بازاری که برای کالاهای واسطهای است، خودرو که کالای مصرفی و نهایی است عرضه کرد.
۵- بورس کالا نمیتواند اتفاق خاصی را در بازار رقم بزند. در هیچ جای دنیا خودرو در بورس کالا معامله نمیشود و هیچ کشوری چنین مشکلاتی را در بازار خودرو ندارد. قیمت یک مدل خودرو را در کشورهای مختلف محاسبه کنیم، قیمتها در کشورها یکی است و این تنشهای ساختار اقتصادی ایران است که چنین چالشهایی را در حوزه قیمت به وجود آورده.
۶- این سیاست باعث بیشتر شدن رانت و سفتهبازی خواهد شد. اکنون هزاران مورد رانت در بازار بورس برای خرید سهام وجود دارد و این روند در بازار بورس کالا هم میتواند وجود داشته باشد و دلالان به راحتی میتواند ادامه فعالیت خود در بازار خودرو را به بازار بورس کالا ببرند.
تصویب عرضه خودرو در بورس کالا
جدی (نایب رئیس کمیسیون صنایع و معدن مجلس) خبر داده که در تاریخ ۱۹ بهمن ماه، جلسهای با محوریت خودرو برگزار و قرار شد که تا روز سهشنبه ۲۸ بهمن ماه، طرح ساماندهی بازار خودرو در کمیسیون مجلس، نهایی شود.
جدی همچنین تاکید کرده که بند اول طرح ساماندهی بازار خودرو که به «عرضه خودرو در بورس کالا» میپردازد نیز در جلسه کمیسیون تصویب شده است.
محدودیت جدید برای خریدن سهام خودروسازان
ایزدخواه (عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس) اطلاعات تازهای درباره عرضه خودرو در بورس داده و گفته که ۲۰ ماده در «طرح ساماندهی صنعت خودرو» وجود دارد که به موضوعاتی مانند واردات خودرو، افزایش تولید خودرو، افزایش کیفیت خودرو، داخلیسازی خودروها و … تأکید شده است. البته این طرح در جامعه به عرضه خودرو در بورس هم معروف شده اما عرضه در بورس، فقط ۳ تا ۴ ماده از طرح ۲۰ مادهای ساماندهی صنعت خودرو را تشکیل میدهد.
ایزدخواه همچنین گفته که در طرح ساماندهی صنعت خودرو، به موضوع سهامداری خودروسازان هم اشاره شده و مشخص کردهایم که سهامهای تو در تو و چرخشی، که سهم ۳۰ درصدی دارند، باید فروخته شوند. به عنوان مثال، ۳۰ درصد سهام سایپا و ۲۰ درصد سهام ایرانخودرو از جمله سهامهای تو در تو محسوب میشود.
همچنین نمایندگان مجلس اعلام کردهاند که از این به بعد، هیچ شخص حقیقی یا حقوقی نمیتواند بالاتر از ۲۰ درصد سهام خودروسازان را در اختیار داشته باشد و حتی دولت نیز از انجام این کار، منع شده است. البته سهام دولت در این دو خودروساز، اسماً زیر ۲۰ درصد اعلام شده اما نمایندگان مجلس درصددند تا با اجرای این طرح، جلوی تضاد منافع را بگیرند.
تعیین قیمت خودروهای بورس توسط سازمان حمایت
ایزدخواه، مسئول کارگروه خودرو در کمیسیون صنایع و معادن مجلس، در تاریخ ۱۲ آذرماه گفته اینکه چه خودروهایی باید در بورس کالا عرضه شوند، توسط شورای رقابت تعیین میشود. اما این سازمان حمایت است که قیمت پایه خودروها را برای عرضه در بورس، تعیین میکند.
ایزدخواه همچنین گفته که عرضه خودرو در بورس کالا، باعث گرانترشدن قیمت خودرو نمیشود اما از طرف دیگر، باعث ارزانتر شدن خودروها در کوتاهمدت نیز نخواهد شد چراکه تقاضای کاذب به مرور زمان، کاهش مییابد تا اینکه مصرفکنندگان واقعی در بازار بمانند. وی با اشاره به نوسان قیمتها در بورس، تاکید کرده که قیمت خودرو سریعا ارزان نمیشود. البته قیمتها از آنچه که هماکنون در بازار آزاد وجود دارد نیز بالاتر نمیرود.
معافیت خودروهای هیبریدی و برقی از بورس
ظاهرا هرچقدر که از زمان تصویب طرح ساماندهی بازار خودرو میگذرد، جزییات جدیدتری از آن شنیده میشود. فیروزی، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس، در جدیدترین مصاحبه خود گفته که نمایندگان مجلس، خودروهای تمام برقی و هیبریدی را به مدت ۳ سال از عرضه در بورس، معاف کردهاند.
این اقدام مجلسیها، میتواند حمایتی بسیار خوب برای خودروسازان ایرانی باشد که در ابتدای راه تولید خودروهای سبز قرار دارند. ایران خودرو که زودتر از بقیه خودروسازان دست به کار شده، در سال ۹۳ ابتدا رانا برقی را برای اولینبار رونمایی کرد و سپس در سال ۹۶ دنا پلاس هیبریدی را هم ساخت. ایران خودرو همچنین گفته که در ۱۴۰۱ از نسخه تمام برقی K132 نیز رونمایی میکند.
سایپا نیز با اینکه ساینا برقی را ساخته اما هماکنون برای ساخت خودرو برقی، پروژههای جداگانهای با دانشگاه شریف و همچنین شرکت مپنا دارد ولی هنوز زمانی برای دیدن نتایج اولیه این پروژهها مشخص نکرده است.
درمیان خودروسازان خصوصی نیز کارمانیا، فعلا تنها شرکتی است که برای مونتاژ و تولید خودروهای برقی، اعلام آمادگی کرده. جدیدترین محصول برقی این شرکت، سدانی بنام کارمانیا EK1 است که مشخص نیست چه زمانی، مونتاژ آن در ایران آغاز میشود.
قطعی شدن عرضه خودرو در بورس
براساس طرح ساماندهی بازار خودرو که کلیات آن در تاریخ ۲۵ آبانماه ۹۹ به تصویب نمایندگان مجلس رسیده است، عرضه خودرو در بورس قطعی است و بزودی نیز وارد فاز اجرایی میشود.
با اینکه جزییات دقیق عرضه خودرو در بورس کالا هنوز در دسترس رسانهها قرار نگرفته، اما طبق گفتههای آقای فیروزی، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس، طرح ساماندهی بازار خودرو بر سه محور استورا است که عبارتند از:
۱- الزامی بودن عرضه در بورس کالا برای همه خودروها (بغیر از موارد خاص).
۲- برخورد قانونی و مجرمانه با خودروهایی که در بورس کالا عرضه نمیشوند.
۳- تعیین مالیات سنگین برای آنهایی که زودتر از موعد مقرر، خودروی خریداری شده از بورس کالا را میفروشند.
شرایط کلی عرضه خودرو در بورس
براساس طرح ساماندهی بازار خودرو که در آبانماه ۹۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است، برخی از مهمترین شرایط عرضه خودرو در بورس، به صورت زیر خواهد بود:
۱- خودروهایی که تیراژ سالیانه محدودی دارند، نیازی به عرضه در بورس کالا ندارند.
۲- خودروسازانی که تیراژ سالیانه آنها از حد مشخصی کمتر باشد، نیازی به عرضه محصولاتشان در بورس کالا ندارند.
۳- در صورت عدم عرضه خودرو در بورس، هم خریدار و هم فروشنده خودرو، بعنوان متخلف شناخته شده و خودرو نیز در حکم کالای قاچاق خواهد بود.
۴- در زمان عرضه خودرو در بورس، یک شناسه منحصربه فرد به خودرو تعلق میگیرد. به همین دلیل نیز خرید و فروش خودرو در بورس، قابل ردیابی و شفاف خواهد بود.
۵- در هر ۳ سال، فقط یکبار میتوان برای خریداری خودرو از بورس کالا اقدام کرد.
۶- فروش خودروی خریداری شده از بورس، به مدت ۳ سال، امکانپذیر نیست. این قانون برای جلوگیری از ورود سودجویان به بورس خودرو، لحاظ شده است.
۷- در صورت فروش خودروی خریداری شده از بورس در کمتر از ۳ سال، فروشنده باید ۸۰% مبلغ مابه التفاوت قیمت پایه خودرو و قیمت بازار را بعنوان مالیات، بپردازد.
۸- خودروهای مشمول عرضه در بورس، هر ۶ ماه باید توسط شورای رقابت، مشخص شوند.
۹- خودروهای تمام برقی و هیبریدی، به مدت ۳ سال، از عرضه در بورس معاف هستند.
شرایط خرید خودرو از بورس
به نظر میرسد اکثر شرایطی که در طرحهای فروش فوق العاده و پیش فروش خودروسازان برای ثبت نام کنندگان خودرو درنظر گرفته شده، برای خریداران خودرو از بورس نیز وجود داشته باشد. مهمترین این شرایط عبارتند از:
۱- خریدار خودرو از بورس، باید گواهینامه داشته باشد.
۲- با هر کد ملی، فقط میتوان یک خودرو از بورس خریداری کرد. این محدودیت به مدت ۳ سال وجود دارد.
۳- خریدار خودرو از بورس نباید پلاک انتظامی فعال داشته باشد.
تفاوت قیمت پایه با قیمت خودرو در بورس
براساس طرح «تولید و ساماندهی عرضه خودرو»، اختلاف قیمت پایه خودرو با قیمت کشف شده خودرو در بورس، قرار است به صندوقی در وزارت صمت واریز شود که:
10 درصد این مبلغ، در صورت افزایش کمی و کیفی خودرو، به خودروساز تعلق میگیرد.
۲۰ درصد این مبلغ، بعنوان تسهیلات وام به زوجهای جوانی که توانایی خرید خودرو ندارند، تعلق میگیرد.
۲۰ درصد این مبلغ، برای توسعه حمل و نقل عمومی و برای جایگزینی و نوسازی خودروهای فرسوده، تعلق میگیرد.
۵۰ درصد این مبلغ، بعنوان تسهیلات قرض الحسنه برای تحقیق و توسعه به خودروساز تعلق میگیرد.
برخورد قانونی با عدم عرضه خودرو در بورس
فیروزی، سخنگوی کمیسیون صنایع و معدن مجلس، با اشاره به بیسابقه بودن طرح عرضه خودرو در بورس کالا، گفته که درحال حاضر نیز برخی کالاها مانند فولاد و لوازم خانگی در بورس عرضه میشوند اما همچنان بازار آنها ملتهب است. بنابراین چه تضمینی وجود دارد که پس از عرضه خودرو در بورس، بازار خودرو هم به آرامش برسد.
سخنگوی کمیسیون مجلس، در جواب به این سوال گفته که در طرح ساماندهی بازار خودرو، دو ضمانت اجرایی بسیار مهم داریم تا عرضه خودرو در بورس کالا به سرنوشتی مشابه عرضه فولاد در بورس، دچار نشود. این دو ضمانت که در صورت تصویب طرح ساماندهی بازار خودرو در مجلس، اجرایی میشوند، عبارتند از:
۱- امکان عرضه خودرو در بازار آزاد، دیگر وجود نخواهد داشت. چراکه در اینصورت، خودرو در حکم کالای قاچاق محسوب شده و توقیف میشود.
۲- امکان شماره گذاری خودرو در خارج از بورس، وجود ندارد و به همین دلیل نیز خودروهای عرضه نشده در بورس، براحتی قابل شناسایی هستند.
به لطف این دو ضمانت اجرایی، نمایندگان مجلس معتقدند که امکان بروز فساد و تخلف در زمان عرضه خودرو در بورس کالا، به حداقل ممکن خواهد رسید.
عرضه خودرو در بورس با کمک شورای رقابت
ایزدخواه، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، خبر داده که عرضه خودرو در بورس کالا، از برنامههای اصلی در طرح ساماندهی بازار خودرو بوده، ضمن اینکه بورس کالا با بورس اوراق بهادار متفاوت است و به همین دلیل، مشکلات بورس اوراق بهادار را در بورس کالا نخواهیم دید.
ایزدخواه همچنین گفته که قیمت خودرو در بورس، براساس عرضه و تقاضا بدست میآید. به این ترتیب که قیمت تمام شده تولید خودرو (با حذف هزینههای مالی) مشخص شده و سپس شورای رقابت، نرخ سود خودروسازان را تعیین میکند. البته مابه التفاوت قیمت تعیین شده و قیمت فروخته شده خودرو در بورس کالا، تماما به خودروساز نمیرسد بلکه از طریق راههای مختلفی مانند پرداخت مالیات، تشویق خودروساز به تولید بیشتر و همچنین وام کوتاه مدت به خودروساز، هزینه خواهد شد.
در طرح ساماندهی بازار خودرو، اکثر محدودیتهایی که برای ثبت نام کنندگان در طرحهای فروش خودروسازان درنظر گرفته شده، برای خریداران خودرو در بورس نیز همچنان وجود دارد. آقای ایزدخواه در این باره گفته اولویت خرید خودرو در بورس برای افرادی است که گواهینامه دارند و در بازه زمانی مشخصی، خودرو دریافت نکردهاند.
همچنین در طرح ساماندهی بازار خودرو، برای جلوگیری از فروش خودروهای خریداری شده از بورس، مالیاتهای سنگینی به مدت ۲ تا ۳ سال درنظر گرفته شده است.
منبع: باما