«قطعه نیوز» نظر موافقان و مخالفان عرضه خودرو در بورس کالا را بررسی کرد؛ بازار خودرو چگونه آرام می‌گیرد؟
قطعه نیوز: طرح عرضه خودرو در بورس که توسط نمایندگان مجلس ارائه شده است، قرار است به گفته متولیان آن، اوضاع بازار خودروی کشور را سر و سامان دهد. در عین حال اخبار ضد و نقیضی هم از مجلس درباره موافقت و مخالفت کمیسیون صنایع و معادن با این طرح شنیده می‌شود. با این وجود در میان کارشناسان عده‌ای منتقد طرح هستند و بعضی دیگر معتقدند خودرو باید به بورس برود. خبرنگار «قطعه نیوز» در این گزارش نظر موافقان و مخالفان عرضه خودرو در بورس کالا را مورد بررسی قرار داد.
آنچه که درباره جزییات عرضه خودرو در بورس انتشار یافته است، معطوف به این است که با عرضه خودرو در بورس کالا، قیمت با ساز و کار عرضه و تقاضا مشخص می‌شود. درواقع قیمت‌گذاری به صورت دستوری حذف خواهد شد. همچنین به هر کد ملی در طول یک سال تنها یک مدل خودرو اختصاص پیدا می‌کند. پیشنهاداتی هم برای وضع مالیات بر خودروها وجود دارد به طوری که فروش خودرو صفر تا دو سال بعد از خرید، مشمول پرداخت مالیات باشد.
یکی دیگر از پیشنهادات مطرح شده در این طرح، مربوط به اخذ مالیات از بورس خودرو است، به نحوی که ۲۰ درصد از مبالغ به دست آمده از این طریق، در راه توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی صرف شود و ۷۰ درصد هم به صورت وام کوتاه مدت به دست خودروسازان برسد تا در راه افزایش تولید صرف شود. ۱۰ درصد باقی مانده نیز در صورت صلاحدید شورای رقابت، به عنوان پاداش به خودروساز داده می‌شود. به این طریق، خودرو صفر کیلومتر فقط در بورس عرضه می‌شود و مابه‌التفاوت قیمت کشف شده در بورس کالا و قیمت مصوب به عنوان مالیات در نظر گرفته می‌شود.
طرح «ساماندهی بازار خودرو» برای تامین نقدینگی قطعه‌سازان نیز بخشی از رقمی که خودرو در بورس به فروش می‌رسد را به عنوان تسهیلات قرض الحسنه کوتاه مدت برای قطعه‌سازان در نظر گرفته است، علاوه بر آن، ۵۰ درصد از درآمد خودروسازان از محل بورس کالا، به طور مستقیم به قطعه‌سازانی که از خودروسازان مطالبات معوق دارند، اختصاص می یابد.
کوتاه شدن دست رانتی‌ها، افزایش نقدینگی و تولید، تعادل در قیمت‌ها
موافقان طرح عرضه خودرو در بورس می‌گویند در حال حاضر وجود اختلاف قیمت خودرو در کارخانه و حاشیه بازار، دید سرمایه‌ای به این کالای غیرسرمایه‌ای را بالا می‌برد و محملی برای رانت ایجاد می‌کند. عرضه خودرو در بورس می‌تواند این موضوع را رفع و علاوه بر آن، از قیمت‌گذاری و قیمت‌سازی در حاشیه بازار نیز جلوگیری کند.
تسهیلات ارائه شده به خودروسازان نیز آنها را در جهت جبران زیان یاری می‌کند تا اوضاع نقدینگی آنها بهبود پیدا کند و خودروسازان بتوانند در راه افزایش تولید گام بردارند که این موضوع به خودی خود عرضه را افزایش می‌دهد و منجر به تنظیم بازار و متعادل شدن قیمت‌ها می‌شود.
برای مصرف‌کننده فرقی ندارد خودروی گران را از بورس بخرد یا از بازار
در مقابل موافقان، بعضی از فعالان صنعت خودرو معتقدند برای وعده‌های داده شده مکانیسم اجرایی وجود ندارد و زیرساخت‌ها در این زمینه فراهم نیست.
مخالفان می‌گویند برای عرضه کالا در بورس عمدتا کالاهایی مناسب هستند که تولید بالا دارند، در حالی که خودرو تیراژ زیادی ندارد و بنابراین به طور کلی مناسب عرضه در بورس نیست.
موضوع دیگر این است که به گفته این دسته از افراد، حتی مجموعه‌هایی مانند پتروشیمی‌ها نیز بخش حداقلی کالای خود را در بورس عرضه و بخش زیادی را صادر یا در بازار توزیع می‌کنند. در نتیجه از آنجا که در بورس، تقاضا بیشتر از عرضه است، مصرف‌کننده به آنچه که مدنظر طرح ساماندهی خودرو است، دست نمی‌یابد.
به گفته مخالفان، نکته دیگر این است که با توجه به میزان موجودی هر شخص در بورس، ممکن است یک خودرو توسط چند نفر خریداری شود و به صورت چند بخشی در مالکیت چند نفر باشد که در هنگام فروش هر کدام درصدی مشخص سود می‌کنند، این موضوع چالش برانگیز است، چراکه نمی‌توان خودرو را مانند کالاهای دیگر با این ساز وکار در بورس به فروش رساند.
موضوع دیگر مدنظر طرح، همانطور که اشاره شد، کوتاه کردن دست واسطه‌ها و از بین بردن رانت است. مخالفان عرضه خودرو در بورس معتقدند که واسطه‌های فروش خودرو با عرضه خودرو در بورس، از بازار به بورس کوچ خواهند کرد و در عمل سازو کاری برای جلوگیری از وقوع چنین اتفاقی وجود ندارد. این موضوع همچنان جلوی کاهش قیمت خودرو در بازار آزاد را می‌گیرد و مانع کاهش قیمت خودرو می‌شود. مخالفان می‌پرسند، برای مصرف کننده چه فرقی دارد که خودروی گران را از بورس بخرد یا از بازار؟
از سوی دیگر مابه‌التفاوت قیمت خودرو در بورس با قیمت شورای رقابت، قرار است به صندوق دولت برود یا به صورت تسهیلات به خودروساز برگردد، درواقع تنها فرق ایجاد شده در روش فروش فعلی و فروش در بورس، این است که خودروساز سود خود را با دیگران سهیم می‌شود و این در کاهش قیمت خودرو بی‌تاثیر است.
مصرف‌کننده باز هم خودرو را به قیمت بالا می‌خرد، و باز هم باید پرسید برای مشتری چه فرقی می‌کند که خودروی گران را از بورس بخرد یا از بازار؟
نبود زیرساخت فناوری اطلاعات برای پرداخت مطالبات قطعه‌سازان
مخالفان طرح عرضه خودرو در بورس در زمینه ساز و کار واریز ۵۰ درصد از درآمد خودروسازان به حساب قطعه‌سازان نیز معتقدند، سازو کار مشخصی در این زمینه وجود ندارد. آنها می‌گویند در صورت وجود چنین ماده‌ای در طرح ساماندهی بازار خودرو، باید ساز و کار به نحوی باشد که به محض درآمدزایی خودروسازان در بورس، از طریق یک کانال مشخص، مبالغ به حساب قطعه‌سازان واریز شود و اگر قرار بر این است که قطعه‌سازان بر حسب طلب خود به بورس مراجعه و وام بلاعوض بگیرند، شاهد روندی طولانی‌مدت خواهیم بود که گره‌ای از مطالبات قطعه‌سازان باز نمی‌کند.
درواقع شیوه اجرایی شدن چنین ماده‌ای، باید تدارک دیده شده باشد و در یک سیستم یکپارچه، رقم مطالبات به سرعت منتقل شود. مخالفان با ارائه مثال‌هایی از نبود هماهنگی میان سیستم‌های فناوری اطلاعات ارگان‌های دولتی، با ناامیدی درباره کارساز بودن سیستم واریز مطالبات به حساب قطعه‌سازان در بورس صحبت می‌کنند.
بازار خودرو چگونه آرام می‌گیرد؟
بعضی کارشناسان معتقدند به جای ورود کالای خودرو به بورس بهتر است شیوه‌های قیمت‌گذاری اصلاح شود. به زعم این دسته از کارشناسان، در حال حاضر عملکرد دولت در حوزه خودرو به صورتی است که از یک سو قیمت‌گذاری را محدود و از سوی دیگر با ممنوع کردن واردات، در بازار خودرو انحصار ایجاد کرده است.
حضور دولت در بازار خودرو باید در نقش نظارتی باشد، به این صورت که بر معقول بودن سود نظارت کند و نه اینکه در قیمت گذاری حضور مستقیم داشته باشد.
به گفته این کارشناسان، تنفس و انحصار دادن به خودروسازان داخلی باید در نهایت ۶ ماه یا یک سال باشد و بعد از آن واردات خودرو آزاد شود تا از انحصار جلوگیری به عمل آید و امکان رقابت در داخل کشور فراهم شود. در این صورت مشتری، انتخاب کننده نهایی است. آنها به صنایعی مانند مواد غذایی و لوازم خانگی اشاره می‌کنند که در مدت تحریم توانستند رشد کیفی لازم را در تولیدات خود ایجاد کنند.
در صورت آزادسازی قیمت‌ها، خودروساز با دو روش می‌تواند قیمت تعیین کند. روش اول این است که به هزینه‌های تولید، درصد سود متعارف اضافه و از این طریق قیمت نهایی کالا تعیین شود. روش دیگری هم وجود دارد، به طوری که خودروساز بر اساس توان خرید موجود در بازار، قیمت نهایی خود را مشخص می‌کند و با توجه به این قیمت، نهاده‌های تولید را به شکلی به کار می‌گیرد که سود متعارف خود را به دست بیاورد.
به گفته کارشناسان، در حال حاضر به دلیل عرضه حداقلی و بالا رفتن نرخ ارز بازار سیاه ایجاد شده است واگر درهای کشور به روی واردات باز و تیراژ تولید خودروهای داخلی اضافه شود، قیمت‌ها اصلاح خواهد شد، درواقع به گفته این کارشناسان، عرضه کالا در بورس مانند این است که به جای باز کردن گره‌ها با دست، آن را با دندان باز کنیم.
خبرنگار: فرزانه احمدی