ورود صنایع نظامی به قطعه‌سازی با هدف تعمیق داخلی‌سازی باشد نه تامین قطعات/ تولید در تیراژ اقتصادی در صنایع نظامی معنا ندارد
قطعه نیوز: بحث ورود نیروهای مسلح و صنایع نظامی به صنعت خودروی کشور سکه‌ای است که دو رو دارد. از یک‌سو حضور آنها با خود دانش می‌آورد و از سوی دیگر ریسک ورود به تولید و ضعف بخش خصوصی را به همراه دارد. در حال حاضر قطعات الکترونیک خودرو از جمله ECU، توربو شارژ، سامانه ضد قفل ترمز، انواع حسگرها، کمربند ایمنی و مجموعه کیسه هوا قطعاتی هستند که توسط صنایع دفاعی و شرکت‌های دانش‌بنیان آنها تولید می‌شود. تاکنون رونمایی از ۱۵ سبد محصول مهم صنعت خودروی کشور با بیش از ۶۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی از جمله اقدامات صنایع نظامی در حوزه صنعت خودرو بوده است. امید رضایی، عضو هیات‌مدیره انجمن صنایع همگن قطعه‌سازان در گفت‌وگو با «قطعه نیوز» در خصوص ابعاد مختلف حضور نیروهای مسلح در صنعت خودرو توضیح داد:
آیا شما با ورود نیروها و صنایع نظامی کشور به صنعت خودروی کشور موافقید؟
من ۱۰۰درصد با ورود مجموعه‌های نیروهای مسلح به صنعت خودرو موافقم. چراکه بسیاری از سیستم‌ها و تکونولوژی‌هایی که امروز در مباحث ناوبری خودرو در دنیا می‌بینیم، سیستم‌هایی مانند مالتی پلکس، خروجی صنایع نظامی است. بعد از اینکه صنایع دفاعی و نظامی به این دستاوردها دسترسی پیدا کردند، دانش خود را به خودروسازی‌ها انتقال دادند. همچنین صنایع نظامی در دنیا از لحاظ مغزافزاری از صنایع خودرویی پیشی گرفته‌اند.
استاندارد صنایع نظامی به مراتب بالاتر از استانداردی است که در صنایع خودرویی به کار می‌رود. البته ماهیت محصولات آنها با هم یکسان نیست. به طوری که در مورد بعضی تکنولوژی‌ها از صنعت خودرو فراتر رفته‌اند و در بعضی موارد ماهیت کارشان با خودروسازی متفاوت است. برای مثال، در خودروسازی ارائه محصول با طول عمر طولانی‌تری مدنظر است، اما در صنایع نظامی یک موشک تنها برای یک بار استفاده ساخته می‌شود و دقت عمل و دانش از آنچه در خودروسازی مطرح است، فراتر می‌رود.
با توجه به این موضوعات، حضور چنین نهادهایی در صنعت خودرو که می‌توانند این صنعت را در زمینه مغزافزار کمک کنند، مفید خواهد بود. منظور از مغزافزار، مواردی مانند نمونه‌سازی، طراحی، رسیدن به الگوریتم‌های خاص، کالیبره کردن، تست، صحه‌گذاری و… است. در حال حاضر با توجه به مشکلات ناشی از شیوع کرونا و تحریم‌ها، ارتباط ما با خارج از کشور در عمل بسیار سخت شده است و اگر برای بخشی که در آن به آنها وابستگی داشتیم، فکری نکنیم که درصد وابستگی را کم کنیم، استفاده از چنین نهادهایی می‌تواند بسیار یاری‌رسان باشد.
علاوه بر این، صنایع نظامی به لحاظ دارا بودن تجهیزات و نیز میزان سرمایه‌گذاری دولت برای تولید دستگاه با کیفیت و دقت عمل بالا، در وضعیت بسیار مطلوبی به سر می‌برد و وقتی ظرفیت خالی در این حوزه وجود دارد، باید از آن استفاده کرد. اکنون در شرایطی هستیم که صنایع دفاع، دانشگاه‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و… باید هر کدام گوشه‌ای از کار را بگیرند. اگر این یاری گرفتن از صنایع دفاع در سال‌های پیش اتفاق افتاده بود، امروز ثمرات آن را هم می‌دیدیم.
استفاده از دانش صنایع نظامی اگرچه مطلوب است، اما نگرانی فعالان صنعت خودرو ورود صنایع نظامی و بخش دولتی به این صنعت و ربودن گوی رقابت از بخش خصوصی است. برای جلوگیری از این موضوع و در عین حال استفاده از یاری صنایع نظامی چه باید کرد؟
من فکر نمی‌کنم صنایع نظامی فضای کار را در صنعت خودرو برای بخش خصوصی تنگ کنند، برای صحبتم چند دلیل دارم. در ابتدا از طرف وزیر دفاع اعلام شد که ما در حوزه محصولاتی که بخش خصوصی در حال تولید آن است، علاقه و فرصتی برای ورود نداریم و ورود ما به دلیل کمک و حل مساله است و به دنبال تولید انبوه در تیراژ نیستیم.
در واقعیت هم می‌بینیم که در صنایع نظامی رسیدن به قیمت هدف که مدنظر قطعه‌سازی است، معنا ندارد و تیراژ بالا برای آنها تعریف نشده است. ما در صنعت قطعه‌سازی باید به دانش محصول نظامی دست پیدا کنیم و بنابراین اینجا رقابتی در کار نیست. ماهیت کار این دو بخش با هم تفاوت دارد. از طرف دیگر ماموریت اصلی و مبنایی شرکت‌های نظامی، تامین امنیت و حراست مرزهای کشور است و اگر هر اتفاقی در منطقه رخ دهد، این بخش تولید را رها خواهد کرد و به دنبال حفظ مرزها خواهد رفت، چراکه اولویت آنها حفظ کشور است. درواقع اینقدر که برای خروج نظامیان از صنعت خودرو نگرانی وجود دارد برای ورود آن وجود ندارد.
برای دستیابی به یک تعامل میان صنعت خودرو و صنایع نظامی که نگرانی هم برای بخش خصوصی به دنبال نیاورد، چه پیشنهاداتی دارید؟
همانطور که اشاره شد، استفاده از صنایع دفاع در مباحث مغزافزاری و طراحی حداقل ریسک را برای صنعت خودرو دارد و استفاده از صنایع نظامی برای تولید بالا بیشترین ریسک را دارد. محوریت و مدیریت این موضوع با خودروساز است و وزارت صنعت، معدن و تجارت هم نظارت می‌کند. اینکه در طراحی و تولید کدام قطعات و خودروها از صنایع نظامی کمک گرفته شود، خودروسازان باید آن را مدیریت کنند. اگر این بخش از سوی صنعت خودرو درست مدیریت نشود و بعد از آن اتفاق دیگری بیفتد، موضوع دیگری است؛
البته تا آنجا که اطلاع دارم، این حساسیت در صنایع دفاع هم خیلی زیاد است که در صنعت خودرو تنها در بخش دانش و طراحی ورود کنند و کاری به تیراژ نداشته باشند. این یک نکته مثبت است. حدود ۱۵ سال پیش تجهیزات و دانش آزمایشگاهی موجود در کشور در حوزه خودرو خیلی پیشرفته نبود. در آن مقطع ما از امکانات صنعت هوافضا استفاده کردیم و از این طریق سرعت زیادی به کار دادیم. امکانات در آزمایشگاه‌های صنایع نظامی و حتی دانشگاه‌ها بسیار بالا است، این در حالی است که ما با ترافیک تست در آزمایشگاه‌های صنعت خودرو روبه‌رو هستیم.
تست‌های دوره‌ای برای تولیدات قطعه‌سازان لازم است و این در شرایطی است که تهیه تجهیزات آزمایشگاهی برای یک شرکت تولید قطعه بسیار دشوار است و توجیه اقتصادی ندارد، در این موارد می‌تواند از آزمایشگاه‌های صنایع دفاع و… با قیمت‌های رقابتی‌تر استفاده کند چراکه دستگاه‌های آزمایشگاهی صنایع دفاع حجم کاری زیادی ندارند و اصولا برای مواردی دیگر سرمایه‌گذاری شده‌اند و هر درآمدی از این راه برای آنها سود خواهد بود. در اینجا هم نقش خودروساز مهم است. در حالت کلی می‌گویم که باید از هر کمکی که بتواند به کیفیت، تعمق داخلی‌سازی و رسیدن به تیراژ اسمی کمک کند، با آغوش باز استقبال کنیم.
در حال حاضر نیروهای مسلح با داخلی‌سازی ۱۵ سبد محصول و کاهش ارزبری ۶۰ میلیون دلار به صنعت قطعه‌سازی ورود کرده‌اند. از نظر شما این میزان و البته نحوه ورود چقدر مناسب است؟
بستگی به این ۱۵ محصول دارد. در مواردی مانند ABS و ECU، کیسه هوا و کمربند برای هر کدام در حال حاضر حداقل ۳ سورس طرف قرارداد با خودروساز در بخش خصوصی در حال تولید هستند. اگر ورود به تولید این قطعات، کمک به این شرکت‌ها و رفع ضعف‌های آنها است، این ورود عالی است اما اگر صنایع نظامی آمده است که چهارمین تولیدکننده باشد، ریسک دارد.
شرکت‌های فعلی بسترسازی کرده‌اند، تولید جاری دارند و با شرکت‌های خارجی هم در ارتباط هستند و الان قصد دارند میزان ارزبری خود را کم و محصول خود را داخلی‌سازی کنند. اگر کمک صنایع نظامی در جهت داخلی‌سازی باشد و دانش را در اختیار این شرکت‌ها قرار دهد، خوب است، در غیر این‌صورت سرمایه‌گذاری موازی بوده و موجب ضعف قطعه‌سازی داخلی خواهد بود، چراکه توان دانشی و سرمایه‌ای آن از بخش خصوصی بالاتر است و این بخش را به خاک سیاه خواهد نشاند.
خبرنگار: فرزانه احمدی