ویلچرهای بسیار سنگین و نبود آموزش مشکل اصلی معلولین در ایران

قطعه نیوز: نبود نگاه تخصصی در زمینه تولید و عرضه انواع ویلچر در کشور و فقدان آموزش به افرادی که این محصولات را استفاده می کنند، از جمله مشکلاتی است که متقاضیان و مصرف کنندگان این محصول همواره با آن مواجه اند. غالبا کم توانان جسمی، معلولین، بیماران و در مواردی سالمندان، از جمله گروه هایی به شمار می روند که نیاز دائمی و گاهی موقتی به استفاده از صندلی های چرخدار دارند. اما چه در نمونه های تولید داخل و چه در نمونه های وارداتی، محصولات متنوعی از این گروه در بازار وجود ندارد تا هر مصرف کننده با توجه به نوع و میزان نیاز، بتواند صندلی چرخ دار مورد نظر خود را با قیمت مناسب تهیه کند.

به گزارش «قطعه نیوز»، مسعود حاتمی به عنوان یکی از فعالان حوزه صنعت، مدیریت و کارآفرینی، از جمله افرادی است که در سال ۱۳۶۱ طی یک حادثه رانندگی دچار ضایعه نخاعی شد. او اگرچه با تلاش بسیار زیاد، پس از سانحه موفق شد باز هم به کمک عصا از پاهای خود استفاده کند، اما حدود ده سال بعد از آن به دلیل یک اتفاق دیگر، ویلچر نشین شد. حاتمی در گفت و گویی اختصاصی و مفصل با قطعه نیوز، یکی از مهمترین مشکلات در این زمینه را نبود آموزش عنوان کرد.

به نظر وی، مردم روش جلوگیری از ایجاد ضایعه نخاعی را نمی آموزند. ضمن اینکه فرد بعد از معلولیت و تمام شدن دوره های درمانی و پزشکی، باید آموزش ببیند که کارهای روزانه خود را چگونه انجام دهد. کارهای روزانه از رفت و آمد و حمام کردن و زندگی در خانه شروع می شود و تا هر کاری که یک فرد کم توان و معلول باید بتواند در سطح شهر و در موقعیت اجتماعی و کاری خود انجام دهد، ادامه می یابد. در حالی که در کشورهای توسعه یافته تمام اینها بعد از پایان دوره پزشکی، آموزش داده می شود.

در عین حال صندلی های چرخ دار هم در کشور ما تنوع قابل توجهی ندارد. مثلا اگر فردی برای استفاده از ویلچیر فقط بتواند از یک دست خود استفاده کند، آموزشی به او داده نمی شود که بداند این کار را چگونه باید انجام دهد. ضمن اینکه اساسا ویلچر مخصوصی برای افرادی که فقط می توانند از یک دست خود استفاده کنند نیز وجود ندارد.

مسعود حاتمی در این گفت و گوی مفصل، در خصوص کیفیت ویلچرهای موجود در بازار کشور، مناسب سازی شهر، چالش های عرضه و تولید ویلچر و… توضیح داد. بر این اساس شما را به خواندن این مصاحبه متفاوت در مورد استفاده از ویلچر و زندگی معلولین در کشور دعوت می کنیم:

از چه زمانی یک فرد به عنوان معلول یا کم توان شناخته می شود؟

خیلی وقت ها زمان آغاز معلولیت دقیقا همزمان با اتفاقی نیست که برای فرد می افتد. گاهی از زمان وقوع اتفاق تا وقتی فرد متوجه شود که دچار معلولیت یا ضایعه نخاعی شده است، مدتی طول می کشد. در این شرایط شخص بلافاصله دچار حالتی از یاس، ناامیدی و غیرمفید بودن می شود.

بعد از این اگر کسی بتواند به هر دلیل زنده بماند و زندگی را ادامه دهد، معمولا تصمیم می گیرد کارهایی انجام دهد که به بهبود شرایط زندگی خود کمک کند. خود من در این حالت و در شرایطی که در بیمارستانی در کشور آلمان بستری بودم، تصمیم گرفتم زبان آلمانی را یاد بگیرم. وقتی شروع به این یادگیری کردم، حس زندگی دوباره در من ایجاد شد و حتی بعد از آن تصمیم گرفتم راه بروم.

با این روش چگونه موفق شدید شرایط زندگی خود را بهبود ببخشید؟

من بعد از آن به ایران برگشتم و کاری را شروع کردم که ارتباطی به معلولیت و ویلچر نشین شدنم نداشت. آن زمان ما نمایندگی ماشین آلات آلمانی، ایتالیایی و دانمارکی را داشتیم که در انتهای خط تولید خودرو قرار می گرفت و همچنین نمایندگی تمام ماشین آلات تولید یخچال و فریزر را نیز داشتیم. این کار سال ها طول کشید.

تا اینکه حدود هفت سال پیش من با توجه به سنم، بازنشست شدم. اینجا فکر کردم بعد از تمام سال های کار کردن در جامعه و تجربه زندگی با ویلچر در شهرهای مختلف ایران، برای انجام کارهای خود با مشکلات متعدد مواجه بوده ام. به همین دلیل تصمیم گرفتم تجربیاتم را به عنوان یک شخص معلول که از ویلچر استفاده می کند و فعالیت اجتماعی و کاری هم دارد، به جامعه معلولین ایران منتقل کنم. چراکه در ایران آموزش کافی وجود ندارد.

به این ترتیب بود که با یکی دیگر از دوستان قدیمی که او هم از ویلچر استفاده می کند، تصمیم گرفتیم مسائل ضروری برای زندگی یک فرد معلول را آموزش دهیم. ضمن اینکه وسایل مورد نیاز برای تسهیل و آسان سازی زندگی و استقلال یک شخص معلول که از ویلچر استفاده می کند را در اختیار آنها قرار دهیم.

آموزش زندگی به افراد معلول و کسانی که زندگی را از روی صندلی های چرخدار تجربه می کنند، شامل چه مواردی است؟

بخشی از آموزش زندگی مستقل با ویلچر شامل این می شود که شخص اول بداند ویلچر مورد نیازش باید چه خصوصیاتی داشته باشد؟ چگونه باید صندلی چرخدارش را داخل خودرو ببرد؟ خودروی چنین افرادی باید چه ویژگی هایی داشته باشد که با دست قابل کنترل باشد؟ مشخصات محیط کار چنین افرادی باید دارای چه ویژگی هایی باشد؟

یک موضوع ساده در مورد فضاهای مناسب سازی شده برای معلولین، شیب رمپ هایی است که برای عبور ویلچر در نظر گرفته می شود. در حالی که این مساله ساده حتی در سطح شهر، در ساختمان ها و در بیشتر فضاهای مورد استفاده معلولین، رعایت نمی شود.

تاثیر نبود فضای مناسب در شهرها برای معلولین چیست؟

نبود فضاهای مناسب سازی شده در شهر، باعث می شود معلولین نتوانند نقش موثر خود را ایفا کنند. یکی از تجربه های چند سال قبل من در مورد همین مساله ساده استفاده از رمپ در ساختمان های اداری و پر مراجع این بود که روزی شهردار یکی از مناطق تهران من را برای کاری دعوت کرد. در زمان ورود به ساختمان من با یک رمپ که شیب و همچنین پیچ بسیار تندی داشت مواجه شدم. شیب این رمپ به حدی بود که امکان نداشت یک نفر به تنهایی صندلی چرخدار من را هل بدهد و بدون کمک دیگر بتواند ویلچر را تا بالا برساند.

حتی تجربه مشابه دیگری را در یکی از بیمارستان های معروف و خصوصی تهران داشتم. این مساله بسیار ناراحت کننده و ناامید کننده است.

به نظر می رسد وسایل و ابزاری هم برای تسهیل زندگی معلولین وجود دارد که استفاده از آنها در کشور ما چندان رایج نیست.

بله. برای مثال تجهیزات و وسایل کمکی برای زندگی روزانه افراد دارای معلولیت با نام اختصاری ADL (Assisting in activities of Daily Living) ابزاری هستند که سازمان بهزیستی به تازگی به فکر استفاده از این وسایل برای معلولین افتاده است.

پس از مراجعه آنها، ما اعلام کردیم که می توانیم این ابزار را در اختیارشان قرار دهیم. در این راستا با شرکت های تولیدکننده بین المللی از کشورهای مختلف تماس گرفتیم و نمونه های مختلفی را نیز به بهزیستی شهرستان های مختلف تحویل دادیم. اما متاسفانه خیلی زود متوجه شدیم هیچ کس، اعم از درمانگر و تراپیست و حتی کارشناسان و… نمی دانند از این ابزار و وسایل چگونه باید استفاده شود.

شما در حال حاضر تنها مجموعه ای هستید که ADL عرضه می کنید؟

تا جایی که اطلاع دارم بله.

به ویژگی های خودروهای مخصوص معلولین اشاره کردید. مشکل اصلی معلولین دچار ضایعه نخاعی برای استفاده از خودرو چیست؟

اولین مساله اتوماتیک بودن خودروها است. تا چند سال قبل خودروی اتوماتیک در ایران وجود نداشت و امروز هم تعداد خودروهای اتوماتیک نسبت به دنده ای، کمتر است. در واقع اتوماتیک بودن خودرو در ایران، آپشنی است که قیمت آن را به شدت افزایش می دهد. اما به هر صورت، در حال حاضر خودروهای دنده اتوماتیک خارجی و ساخت داخل در کشور وجود دارد که بر روی آنها باید وسایل کنترل با دست (Car hand controls) نصب شود.

وسایل کنترل با دست خودرو چند دهه قبل وارداتی بود اما سال ها است که ساخت داخل دارد و دیگر نیازی به نمونه های خارجی وجود ندارد. بعد از اینها ما دیگر برای خودرو چیزی نیاز نداریم و موضوع به ویلچر مناسب بر می گردد.

در راستای مسئولیت اجتماعی شرکت ها، آیا این انتظار از خودروسازان وجود دارد که برخی خدمات یا محصولات مورد نیاز این طیف از جمعیت در خودرو را به صورت رایگان و یا با در نظر گرفتن شرایط و تسهیلات ویژه ارائه کنند؟

خودروسازان بزرگ دنیا در این زمینه سفارش می گیرند. یعنی متقاضی می تواند به شرکت مرسدس بنز خودرویی با کنترل دستی یا دستگاه بالابر اصطلاحا فابریک برای ویلچر بسازد.

البته باید توجه داشت که معمولا هزینه این خدمات را در کشورهای اروپایی، بیمه پرداخت می کند.

ضمن اینکه این خودروسازان با دادن آگهی های تبلیغاتی به مجلات و رسانه های مخصوص معلولین و روش های مشابه دیگر، از آنها حمایت می کنند.

ویلچر هم باید خصوصیات ویژه ای داشته باشد؟

بله. صندلی چرخداری که شخص معلول خودش بتواند آن را داخل خودرو بکشد، باید یک ویلچر سبک باشد. این محصولی است که ما در کشور نداریم. در واقع می توان گفت سبک ترین ویلچری که در بازار ایران وجود دارد، کمتر از ۱۵ و ۲۰ کیلوگرم نیست و این کار را برای فرد دارای معلولیت دشوار می کند.

دلیل سنگین بودن ویلچرهای موجود در بازار ایران چیست؟

ویلچر هرچقدر سبک تر باشد، به دلیل تکنولوژی و موادی که در ساخت آن به کار رفته، گرانتر می شود. موادی که در تولید این ویلچرها استفاده می شود، بسیار سبک است.

خود من در حال حاضر از ویلچری استفاده می کنم که حدود شش و نیم کیلوگرم وزن دارد. این وزن شامل ۱.۵ کیلوگرم وزن هر کدام از چرخ ها و ۳ کیلوگرم وزن بدنه است.

به این ترتیب وزن ویلچر تا حدود ۱۰ کیلوگرم مناسب است، اما بیشتر از آن استفاده را برای فرد معلول دشوار می کند.

تفاوت قیمت ویلچر ۶.۵ کیلوگرم شما یا نمونه های ۱۵ و ۲۰ کیلوگرمی چقدر است؟

تفاوت قیمت بسیار زیادی دارد. این ویلچر ساخته شده از تیتانیوم و فیبرکربن، در اروپا حدود چهار هزار یورو قیمت دارد. محل نشستن روی این ویلچر نیز از فیبرکربن ساخته شده در حالی که در نمونه های داخلی ویلچرها از پارچه برای ساخت این قسمت استفاده می شود. اتفاقا یک مشکل دیگر استفاده از پارچه، غیر از بالا بردن وزن این وسیله، این است که پس از استفاده زیاد، حالت منحنی پیدا می کند. این موضوع باعث ایجاد درد و آسیب در ناحیه کمر و ستون فقرات فرد معلول می شود، در حالی که صندلی ساخته شده از فیبرکربن این آسیب را به همراه ندارد.

این در حالی است که قیمت ویلچر در ایران، تا پیش از ایجاد نوسانات ارزی، حدود ۸۵۰ هزار تومان بود که توسط بهزیستی عرضه می شد. اما الان به خاطر افزایش هزینه های تولید، قیمت ویلچر نیز بالا رفته است.

برای مثال قیمت بلبرینگ که قبلا ۸۰۰ تومان بود، الان به ۴۲۰۰ تومان رسیده است. یا لوله ای که قبلا ۹۲۰ تومان خریداری می شد، در حال حاضر ۹۶۰۰ تومان شده است. اینها باعث می شود دیگر امکان عرضه ویلچر با قیمت ۸۵۰ هزار تومان وجود نداشته باشد.

با توجه به اینکه بیشتر مصرف کنندگان صندلی های چرخدار، امکان پرداخت هزینه های بالا خرید ویلچرهای ساخته شده از فیبر کربن را ندارند، با استفاده از چه موادی در کشور می توان ویلچرهای سبک تر تولید کرد؟

با استفاده از آلومینیوم آلیاژی، امکان تولید ویلچرهایی با وزن حدودی ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم وجود دارد. به بیان تخصصی تر، قیمت ویلچر تولید شده با آلومینیوم ۲۰۷۰ کمی گران تر می شود، چراکه این متریالی است که در صنعت هواپیماسازی استفاده می شود. اما باید توجه داشت این بهترین نوع آلومینیوم برای تولید این نوع صندلی های چرخدار به شمار می رود.

وزن مورد نیاز این آلومینیوم برای تولید هر ویلچر چقدر است؟

حدود هشت کیلوگرم از این نوع آلومینیوم نیاز است. چراکه ساختار اصلی ویلچر را تشکیل می دهد.

آیا آماری از متقاضیان استفاده از ویلچر در کشور وجود دارد؟

به طور دقیق آماری در این زمینه ندارم. اما بر اساس یک آمار جهانی، معمولا ۱۰ درصد از کل جمعیت هر کشوری را معلولین تشکیل می دهند که از این میزان، معمولا ۲ درصد معلولین نیازمند به استفاده از ویلچر هستند.

با توجه به اینکه میزان حوادث طبیعی و غیرطبیعی منجر به آسیب، در کشور ما بالا است، به نظر می رسد نزدیک به دو میلیون نفر متقاضی دائم استفاده از ویلچر در میان معلولین وجود داشته باشد. به این تعداد باید گروهی از افراد سالمند را نیز اضافه کرد. ضمن اینکه ویلچر برای بعضی از بیماران، موارد مصرف موقتی نیز دارد.

نویسنده: نسرین رضایی