خودروی هیبریدی یا برقی ، کدام به صرفه تر است؟

قطعه نیوز: از اصلی دلایل آلودگی هوا در کلان شهرهای کشور ، آلایندگی بالای خودروهای بنزینی است ، از این رو بسیاری از کارشناسان برای عبورازاین مشکل، طرح نوسازی ناوگان حمل و نقل راباساخت وتامین خودروهای الکتریکی مطرح کرده اند، اما عملا به دلیل نبود زیرساخت های کافی این برنامه ها نیز عقیم مانده اند.

در گذشته هر جا در صنعت خودرو بروی فناوری تاکید شد، توانستیم محصول مورد نظر را در داخل کشور تولید نمائیم ، اما هر زمان در تولید محصولی ، فناوری را نادیده گرفتیم در تولید آن موفق نبوده‌ایم، از این رو می توان نتیجه گرفت که نقش فناوری و تکنولوژی در صنعت خودرو کاملاً مشهود است و باید به آن توجه بیشتری شود. البته برای پی بردن به میزان نفوذ فناوری در صنعت خودروی ایران باید به این سوال پاسخ داد که آیا فناوری در صنعت خودرو تجاری شده است یا خیر؟

همچنین باید دو موضوع را در نظر گرفت؛ نخست اینکه آیا محصول تولید شده با فناوری داخلی ضمن حفظ کیفیت، صرفه اقتصادی دارد و دوم اینکه آیا این محصول توان رقابت با محصولات مشابه خارجی را دارد یا خیر؟ بنابراین به صورت قاطع  نمی توان درباره تولید فناورانه یک محصول خودرویی با تکنولوژی بالا  در ایران نظر داد.

خودروهای تمام برقی ، گذشته و آینده آن

خودروهای برقی (Electric vehicle) در تعریف، خودروهایی هستند که به جای داشتن موتورهای مکانیکی و استفاده از سوخت‌های فسیلی که در خودروهای احتراق داخلی رواج دارد، فقط دارای باتری‌های الکتریکی هستند و نیروی محرکه خود را از طریق انرژی الکتریکی به دست می‌آورند. به همین دلیل، باتری الکتریکی، قطعه اصلی این خودرو را تشکیل می‌دهد.

اولین خودروی برقی در سال ۱۸۳۴ میلادی اختراع شد. در طول آخرین دهه از قرن ۱۹ میلای، شرکت‌هایی به‌عنوان تولیدکننده خودروهای برقی در آمریکا، بریتانیا و فرانسه تأسیس شدند، اما با توجه به محدودیت‌های مربوط به باتری و پیشرفت های زیاد خودروهای موتور احتراق داخلی، از سال ۱۹۳۱ میلادی رویکردها به سمت استفاده از خودروهای احتراقی سوق پیدا کرد. اما در یک دهه‌ی گذشته، استفاده از خودروهای برقی، بسیار گسترش یافته است و هم سازندگان و هم مصرف کنندگان خودرو، به آن اقبال نشان داده‌اند.

در آخرین گزارش موسسه تحقیقاتی بلومبرگ درباره صنعت خودروهای برقی و آینده آن در جهان، فروش خودروی برقی از چند هزار دستگاه در سال ۲۰۱۰، به رقم بیش از ۲ میلیون دستگاه رسیده است و هیچ نشانه‌ای از کند شدن این روند دیده نمی‌شود. همچنین پیش بینی می شود ، فروش سالانه خودروی برقی در سال ۲۰۲۵ به ۱۰ میلیون دستگاه، در سال ۲۰۳۰، به ۲۸ میلیون دستگاه و تا سال ۲۰۴۰ به ۵۶ میلیون دستگاه برسد. بر طبق همین پیش‌بینی، در سال ۲۰۴۰ سهم خودروهای برقی در بازار جهانی خودرو، به بیش از ۵۰ درصد خواهد رسید و از سهم خودروهای احتراق داخلی بیشتر می‌شود.

 مزایا و معایب خودروهای برقی

از عوامل اثرگذار بر گسترش تولید خودروهای برقی، نوسانات مداوم قیمت سوخت و افزایش بهای آن، نسبت به دهه‌های گذشته بوده است. عامل دیگر تاثیرگذار بر این صنعت ، افزایش دغدغه‌های زیست محیطی در میان جوامع بشری است. خودروهای برقی، خودروهایی پاک هستند و نسبت به خودروهای احتراق داخلی و به ویژه خودروهای بنزین‌سوز و گازوئیل‌سوز، آلایندگی ناچیزی دارند.

استفاده از خودروهای برقی، نیازمند زیرساخت‌های خاصی است که بدون توسعه آن‌ها، استفاده از خودروهای برقی یا ممکن نیست، یا به دشواری صورت خواهد پذیرفت. یکی از این زیرساخت‌ها، نیاز به وجود ایستگاه‌های شارژ خودروی برقی است. ایستگاه‌های شارژ، همچون پمپ بنزین‌ها عمل می‌کنند و وظیفه‌ی اصلی آن‌ها، شارژ خودروهای برقی است. هم اکنون تعداد ایستگاه‌های شارژ خودروهای برقی در جهان، بسیار محدود است و تنها در برخی مناطق جهان همچون غرب اروپا، برخی شهرهای بزرگ آمریکا و شرق آسیا، تعداد این ایستگاه‌ها قابل قبول است.

برای توسعه بیشتر این ایستگاه‌ها، کشورها نیازمند توسعه شبکه ملی برق خود هستند و این امر، به سادگی امکان پذیر نخواهد بود. همچنین ایده شارژ خانگی خودروهای برقی نیز در حال حاضر  با مشکلاتی روبرو است و در صورت گسترش آن، باید میزان تولید برق نیز به سرعت افزایش یابد که این امر دشواری‌هایی را برای برخی از کشورها ایجاد خواهد کرد.طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و بر اساس پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی،درسال۲۰۳۰ در صورتی که خودروهای برقی طبق پیش‌بینی‌های انجام شده گسترش یابند ،۱.۶ درصد برق بیشتری درشبکه مورد تقاضاخواهدبود. این میزان تقریباً ۶ درصد از تقاضای جدیدبرای سایر بخش‌ها (صنعتی، حمل‌ونقل، ساختمان و…) را شامل خواهد شد.

از دیگر چالش‌های مطرح در این زمینه، امکان بروز خطرات جانی ناشی از برق‌گرفتگی در هنگام شارژ خودرو است. ازآنجاکه در برخی ایستگاه‌های شارژ از ولتاژها و جریان بالای برق (ولتاژ بیش از ۴۰۰ ولت و گاهی جریان بالای ۳۰۰ آمپر) استفاده می‌شود، لذا می بایست  دقت بالایی در ایجاد امنیت زمان شارژ و جلوگیری از خطرات احتمالی صورت پذیرد.

خودروهای برقی در کشور

اگرچه در طی سالیان گذشته، بحث‌هایی درباره تولید خودروهای برقی در ایران در مجامع مختلف، مطرح شده است؛ اما به نظر می‌رسد صنایع خودروسازی ایران، همچنان توجه چندانی به ساخت خودروهای برقی ندارند. هم‌اکنون خودروسازان داخلی با به‌کارگیری پلتفرم‌های کنونی اقدام به ساخت چند نمونه خودروی برقی کرده‌اند (مثلا نمونه برقی رانا). اما این استراتژی چندان موفق نبوده است. زیرا قیمت و کیفیت خودروهای تولید شده قابل رقابت با نمونه‌های خارجی نبوده و استقبال چشمگیری از این تولیدات نشده است.

همچنین با توجه به اینکه متوسط سفرهای درون شهری در جایی مانند تهران روزانه ۶۰ کیلومتر است ، لیکن نبود ایستگاه های شارژ این خودرو ها در کشور و تهران ، نگرانی در استفاده فراگیر خودروهای برقی  را برای هموطنان ایجاد می کند.

تفاوت خودروهای برقی با خودروهای هیبریدی

خودروی هیبریدی به یک خودروی با سوخت دوگانه  شناخته می شود که در طراحی آن به شکل همزمان یک موتور بنزینی، به همراه یک موتور الکتریکی به کمک یک پک باتری استفاده شده است. به اتومبیل های هیبریدی خودرو سبز یا یا خودرو برقی دو گانه نیز گفته می شود که با نام لاتین (Hybrid electric vehicle, HEV) خوانده می شوند.

خودروهای برقی یا الکتریکی همان طور که از نام آن ها پیداست برای حرکت کردن تنها از یک موتور برقی یا الکتریکی استفاده می کنند. این مدل خودروها تنها به یک باتری و موتور الکتریکی مجهز شده است که امکان شارژ شدن در مکان یا ایستگاه های مخصوص به خود را دارد. در ادامه باید گفت که خودروهای هیبریدی برخلاف نوع الکتریکی برای حرکت خود از ترکیب دو یا چند نیرو بهره می گیرند که از منابع متفاوت تامین می شود لازم به ذکر است که بدانید تکنولوژی موجود در این خودروها با یکدیگر یکسان نبوده و به کمپانی تولید کننده ی آن بستگی دارد.
در خودروی هیبریدی  با توان یک موتور درون سوز در کنار موتور الکتریکی قدرت حرکت را تامین می کنند. این عملکرد به این صورت است که با سوخت گیری موتور درون سوز شامل بنزین، سی ان جی یا انرژی خورشیدی، گاز پروپان، هیدروژن ، توان لازم موتور احتراقی تامین شده و موتور الکتریکی نیز با کمک انرژی حرکتی موتور شارژ شده و اتومبیل به کمک دو موتور یا در برخی مواقع تنها بوسیله موتور الکتریکی به حرکت در می آید. در خودروهای هیبریدی با هماهنگی بین دو موتور الکتریکی و بنزینی گشتاور و توان خروجی اتومبیل بیشتر بوده و این نوع خودروها  از مدل های تمام برقی یا تمام الکتریکی توان خروجی بیشتری دارند.

در خودروهای هیبریدی‌ با توجه به اینکه در سرعت‌های پایین و در حالت کارکرد درجا صرفاً از موتور الکتریکی تغذیه می‌شوند، میزان مصرف سوخت به طرز قابل توجهی تا ۴.۵ لیتر در هر صد کیلومتر کاهش می‌یابد، خصوصاً اینکه تمام خودروهای هیبریدی از کامپیوتر دقیق نشانگر مصرف سوخت و نشانگر میزان شارژ باطری بهره‌مند هستند تا راننده از نحوه‌ی رانندگی خود به صورت لحظه‌ای مطلع گردد. هیبریدی‌ها در صورت رانندگی اقتصادی مشخصاً آلایندگی کمتری تولید می‌کنند و عمدتاً به‌عنوان خودروی سبز شناخته می‌شوند که میزان تولید دی‌اکسیدکربن آن‌ها در هر کیلومتر، کمتر از صدگرم است.

از معایب خودروهای هیبریدی نیز باید گفت که هیبریدی‌ها گران تر از نمونه‌ی غیرهیبریدی به فروش می‌رسنددر بازارهای جهانی شما قادر خواهید بود با ۱۲ هزار دلار یک خودروی  معتبر غیرهیبریدی خریداری کنید، اما هیچ خودروی هیبریدی زیر ۱۸ هزار دلار در بازار جهانی موجود نیست. هیبریدی‌ها از توانایی‌های اسپرت خاصی برخوردار نیستند و وزن اضافه‌ی باطری هیبرید ، سبب عدم حفظ تعادل خودرو می‌گردد . همچنین در صورت بروز خرابی تعمیرات آن گران‌تر و تخصصی‌تر است و یکی از نگرانی های خریداران این محصولات ، نگرانی از خرابی پک باتری هیبرید این خودروها در طول مدت استفاده از خودرو می باشد.

خودروی هیریدی یا برقی ، کدام یک به صرفه تر است؟

با بررسی های بعمل آمده پر واضح است که در حال حاضر امکان استفاده از خودرو‌های برقی در کشور وجود ندارد. چندین بار در هیئت دولت موضوع استفاده از خودروهای برقی مطرح شد که با مخالفت های زیادی از جمله شخص وزیر نیرو همراه بود. وزارت نیرو به دلیل عدم امکان تامین انرژی الکتریکی این نوع خودرو‌ها و نبود زیرساخت خودرو تماما الکتریکی از ورود این خودرو‌هاجلوگیری کرد.

در بحث واردات خودروهای برقی ، استفاده از خودرو‌های برقی به دلیل تامین نیرو و انرژی و نوع خاص بودنشان، وارد کشور نخواهد شد، اما با توجه به شرایط کنونی ، دولت باید از خودرو‌های هیبریدی حمایت کند. حال که دولت تمام هزینه سوخت را از مردم می‌گیرد حداقل باید این اجازه را به آن‌ها بدهد که خود نوع خودروی شخصی را انتخاب کنند.قیمت کنونی بنزین نسبت به اقتصاد جهانی کمتر است و  استفاده از خودرو‌های برقی برای دولت هزینه‌بر است چرا که استفاده از آن نیاز به انرژی دارد و اگر قیمت آن ر با نرخ بنزین مقایسه کنیم شاهد تفاوت زیادی خواهیم بود.با توجه به بحران مصرف بی‌رویه سوخت، آلودگی گسترده هوا و نیز سطح پایین تکنولوژی‌های داخلی، تنها راه باقیمانده برای رفع معضلات واردات یا تولید محصولات هیبریدی است.

حدود ١٠‌سال پیش، چهار طرح در سازمان گسترش و نوسازی ، برای تولید خودروی هیبرید در دستور کار قرار گرفت و در ‌سال٩٠ اجرای آن کلید خورد. مقرر گردید سه‌ مدل خودروی هیبریدی در ایران‌خودرو و ال٩٠ هیبریدی در پارس‌خودرو تولید شود اما با انتخاب پیمانکاران این طرح ،از اردیبهشت سال ٩١ تاکنون هیچ اتفاقی در این خصوص رخ نداده است.

بازار انحصاری ایران موجب شده خودروسازان داخلی هیچگاه به دنبال تولید خودروهای کم‌مصرف و به‌روز نباشندو تا زمانی که بازار خودرو تحت فشار رقابت آزاد قرار نگیرد نمی‌توان انتظار داشت که خودروساز به دنبال ارتقای تکنولوژی و تولید محصولات روز دنیا بروند.

  آینده تولید و واردات محصولات هیبریدی در کشور

در جریان بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۱ درمجلس شورای اسلامی ، به دولت اجازه داده شده بود به منظور تأمین مالی شبکه راه‌آهن کشور و ایجاد خطوط ریلی و ارتقای مدیریت عبور و مرور ناوگان حمل‌ونقل نسبت به واردات ۵۰هزار خودروی سواری (از جمله هیبریدی) با رعایت سیاست‌های کلان نظام، از محل ارز غیر صادراتی (خود یا دیگران) با نظارت بانک مرکزی، توسط بخش خصوصی اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی در سال آینده اقدام نماید که کمیسیون تلفیق به طور ناگهانی اقدام به حذف این مصوبه کرده است.حال باید ببینیم که صنعت خودروی کشور در آینده می تواند به دنبال توسعه جهانی خودروهای های تک  پیشرفت کند و آیامی توانیم روزی شاهد تولید و حضور خودروهایی با تکنولوژی روز دنیا در کشور باشیم.

سید عباس شفیعی – کارشناس فعال در صنعت خودرو