زیرپله‌ای‌ها و قاچاقچی‌ها بر بازار لوازم‌یدکی خودرو حکومت می‌کنند
قطعه نیوز: کیفیت قطعات از موضوعاتی است که این روزها از زبان تعمیرکاران و صاحبان خودرو زیاد درباره آن می‌شنویم. مشاهدات میدانی خبرنگار «قطعه نیوز» در تعمیرگاه‌های سطح شهر نشان دهنده آن است که بسیاری از مراجعات به تعمیرگاه‌ها مربوط به قطعاتی است که تنها چند ماه از کاربرد آن می‌گذرد و این قطعات خیلی سریع‌تر از زمان انتظار، به مشکل برخورده‌اند و کارآیی لازم را ندارند.
مصرف‌کنندگان گله‌مندند که قطعه را بسیار گران‌تر از قبل می‌خرند، اما نمی‌توانند مدت زیادی از آن استفاده کنند. علت کاهش کیفیت قطعات خودرو چیست؟ آیا مشکل از قطعات داخلی است یا وارداتی‌ها آنچنان که باید کیفیت ندارند؟ دیگر اینکه چقدر از نیاز بازار داخل از قطعات داخلی تامین می‌شود؟
موضوع جالب توجه این است که در این میان، هیچ کس مشکل کمبود قطعه را به گردن نمی‌گیرد. انجمن قطعه‌سازان می‌گوید سهمی از بازار ندارد، اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو آن را به گردنِ نبود واردات می‌اندازد و دولت هم رسما برنامه مشخصی برای کنترل بازار و رفع این معضل همه‌گیر ندارد.
کمتر از ۱۵ درصد از بازار لوازم یدکی دست داخلی‌ها است
دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو، قطعات بی‌کیفیت موجود در بازار را مربوط به قاچاق و زیرپله‌ای‌ها می‌داند و می‌گوید: نمی‌توان درباره بازاری که بخش زیادی از آن در اختیار قطعه‌سازان داخلی شناخته شده نیست، نظر داد.
مازیار بیگلو در این باره به خبرنگار «قطعه نیوز» گفت: از کل بازار خدمات پس از فروش کمتر از ۱۵ درصد آن در اختیار قطعه‌سازان شناخته شده و عضو انجمن قرار دارد و ۸۵ درصد مابقی شامل قطعات قاچاق، وارداتی و غیراصل با برندهای عجیب و غریب است و یا توسط زیرپله‌ای‌ها تولید شده است که هیچ استانداردی ندارند، لذا درباره بازاری که ما تنها ۱۵ درصد از آن را در اختیار داریم نظر دادن سخت است.
وی درباره کیفیت قطعات ارائه شده در مراکز رسمی خدمات پس از فروش معتقد است که گزارش‌های میدانی ممکن است با احساسات دخیل باشد و گزارش‌های ارزیابی ISQI نشان می‌دهد که با وجود فشار اقتصادی، تحریم، مشکل در تامین منابع خارجی و مواد اولیه و… ، قطعه‌سازان سعی خود را کرده‌اند تا کیفیت افت نکند و اکنون هم ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که قطعه داخلی از نظر کیفی در خط ثابتی حرکت می‌کند.
وی این احساسات را ناشی از افزایش قیمت خودرو می‌داند و شرح می‌دهد: وقتی یک خودرو نسبت به دو سال قبل، صد میلیون تومان افزایش قیمت داشته است، مصرف‌کننده هم انتظار دارد که به اندازه صد میلیون تومان کیفیت و آپشن‌ها زیاد شود، اما این اتفاق نمی‌افتد، البته این رشد قیمت هم ناشی از عملکرد خودروساز و قطعه‌ساز نیست، بلکه ناشی از عملکرد ضعیف بانک مرکزی در حفظ ارزش پول ملی است، در هر حال این خشم مردم از افزایش قیمت خودرو به صورت انتقاد از کیفیت قطعات بروز می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: در جلسه‌ای که به تازگی با فیلترسازان داشتیم، این سازندگان می‌گفتند که سهم‌شان از بازار کشور به ۵۰ درصد هم نمی‌رسد و بقیه در دست فیلترهای تقلبی یا زیرپله‌ای‌ها و قاچاق است. آمار ستاد مبارزه با قاچاق نشان می‌دهد که هر ساله رقم بالایی قاچاق به کشور وارد می‌شود و انجمن قطعه‌سازان هم در خصوص مبارزه با قاچاق تخصصی ندارد و این کار نهادهای نظارتی است که جلوی قاچاق به کشور را بگیرند.
وی در صحبت‌های خود به جلسات مکرری اشاره می‌کند که در اواخر سال ۹۶ توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت برای شناسه‌دار شدن قطعات تشکیل شده است و تمام نهادهای دخیل در بازار خدمات پس از فروش از جمله تولیدکنندگان و قطعه‌سازان و تعمیرکاران، سازمان استاندارد، گمرک، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و… در آن حضور داشته‌اند.
به گفته بیگلو، در آن جلسات، ۱۶ قلم کالای پرمصرف مانند لنت، چراغ، تسمه و… تعیین شده است تا مشمول دریافت شناسه کالا شوند و بر اساس این شناسه، تعزیرات بتواند به توزیع کنندگان و انبارهای لوازم یدکی مراجعه و اصل بودن کالا را کنترل کند.
بیگلو می‌گوید که این جلسات در سال ۹۷ ادامه پیدا نکرده است: «علت ادامه پیدا نکردن آن جلسات را نمی‌دانم، متولی آن وزارت صنعت بود و تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده است.»
قطعه وارد نمی‌شود
اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو، نهاد دیگری است که تامین‌کنندگان لوازم یدکی و قطعات را زیر پوشش خود دارد. سخنگوی این اتحادیه درباره وجود کالای بی‌کیفیت می‌گوید که وضعیت تامین قطعه به گونه‌ای است که اگر همین قطعات بی‌کیفیت موجود در انبارها، وارد بازار نمی‌شد، اکنون برای تهیه قطعه «مصیبت» وجود داشت.
مهدی کاظمی نبود واردات به دلیل فراگیری ویروس کرونا و همکاری نکردن دولت در خصوص اعطای ارز و ثبت سفارش، را علت کمبود و نبود قطعه با کیفیت عنوان کرد.
وی قطعات بی‌کیفیتی که اکنون در بازار یافت می‌شود را مربوط به موجودی پیشین انبارها دانست که تا پیش از این به دلیل وجود قطعات با کیفیت به کار نمی‌آمدند و حالا در شرایط فعلی کارآ شده‌اند.
وی توپ را در زمین دولت می‌اندازد: برای مقابله با معضل وجود قطعات بی‌کیفیت، باید اجازه تولید و واردات داده شود که در این صورت، فعالان صنف لوازم یدکی قول می‌دهند که تا ۳ یا ۴ ماه آینده قطعه‌ها باکیفیت بالا، به صورت فراوان و ارزان در دسترس باشد.
سخنگوی اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو می‌گوید حدود ۲۰ درصد از قطعات موجود در بازار بی‌کیفیت است اما در عین حال، تنها برنامه این اتحادیه برای جلوگیری از توزیع کالای بی‌کیفیت را صرفا رسیدگی به شکایات عنوان می‌کند.
قطعات؛ شناسه‌دار یا بی‌شناسه؟
با وجود نارضایتی مردم و گفته‌های تشکل‌ها، برنامه دولت برای جلوگیری از تولید، واردات، قاچاق و توزیع قطعات بی‌کیفیت چیست؟
مدیرکل صنایع خودرو و نیرومحرکه وزارت صنعت، معدن وتجارت می‌گوید که قطعات داخلی که به خودروسازان و بخش خدمات پس از فروش عرضه می‌شود، دوره گارانتی دارند و عمده نگرانی مربوط به قطعاتی است که در بازار فروخته می‌شود.
سهیل معمارباشی قاچاق‌پذیر بودن و تولید زیرپله‌ای قطعه را یکی از عوامل توزیع کالای بی‌کیفیت در این حوزه می‌داند: رعایت استانداردهای تولید در این شرایط بسیار پیچیده است.
وی به موضوع شناسه‌دار شدن قطعات اشاره می‌کند و در حالی که تشکل‌ها می‌گویند از سال ۹۷، جلسات شناسه‌دار کردن قطعات تشکیل نشده است، معمارباشی از توافق با انجمن‌ها و تولیدکنندگان در خصوص تعیین شناسه واحد برای این قطعات و بارگذاری شناسه‌ها بر روی سامانه جامع تجارت خبر می‌دهد.
وی بیان می‌کند: «تاکنون ۱۶ قطعه‌ای که بسیار پرمصرف و قاچاق‌پذیر هستند را شناسایی کردیم، درباره زمینه‌های توصیفی آنها با انجمن‌ها و تولیدکنندگان عمده به توافق رسیدیم و شناسه واحدی برای این قطعات تعریف کردیم که در سامانه جامع تجارت هم بارگذاری شده است. هر تولیدکننده یا واردکننده‌ای که بخواهد آن قطعه را تولید یا وارد کند باید شناسه مربوط را روی قطعه تعبیه کند.»
وی در ادامه صحبت‌های خود به توسعه برنامه هم اشاره می‌کند: «در حال توسعه این برنامه هستیم تا بیشتر قطعات قاچاق‌پذیر شناسنامه‌دار شوند. با این کار مطمئن هستم که قاچاق قطعه کاهش پیدا می‌کند و تقاضا برای قطعه‌سازان دارای شناسنامه و باکیفیت افزایش پیدا می‌کند. انجمن‌ها هم در این زمینه با ما همکاری خوبی دارند. امیدوارم با این روش کیفیت قطعاتی که در لوازم یدکی‌ها به فروش می‌رسد هم افزایش پیدا کند.»
خلاصه اینکه در حالی که کیفیت قطعه امروز به معضل مهمی برای مصرف‌کنندگان خودرو تبدیل شده است، هنوز برنامه مشترک و مشخصی از سوی انجمن‌ها، اتحادیه‌ها و دولت در این خصوص ارائه نشده است و به نظر می‌رسد موضوع شناسه‌دار کردن قطعات هم تاکنون روند خاصی را در مرحله اجرا طی نکرده است.
خبرنگار: فرزانه احمدی