حواشی مانع ارتباط صنعت و دانشگاه شد/ قطعات «های‌تِک» در اولویت قطعه‌سازها
قطعه نیوز: همراه شدن با تکنولوژی روز دنیا نیاز به کسب و تحقیق بر روی دانش فنی، بررسی بازارها و توسعه محصول دارد. صنایع در کشورهای پیشرفته جهان در دل خود بخشی جای داده‌اند با نام بخش تحقیق و توسعه. بسیاری از صنایع کشور ما اما همچنان به این شیوه بی‌توجه یا کم‌توجه هستند و دلیل خود برای این موضوع را مسائل و چالش‌های روزانه پیش پای صنعت و تولید در کشور عنوان می‌کنند. در این زمینه امید رضایی، عضو هیات‌مدیره انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار «قطعه نیوز» وضعیت تحقیق و توسعه (R&D) را در واحدهای فعال صنعت قطعه‌سازی مورد بررسی قرار داد:
با توجه به وجود خودروهایی که در بعضی موارد برای چند دهه تولید می‌شوند، تحقیق و توسعه برای واحدهای قطعه‌سازی در کشور چه شکلی دارد؟
تحقیق و توسعه در کشور دو جنبه دارد، یکی تحقیق در خصوص عمق ساخت داخل قطعات خودروهایی مانند پژوها و… است که سال‌ها از تولید آنها می‌گذرد و همچنان در خط تولید هستند. ایده‌های جدید در بخش تحقیق و توسعه این محصولات، بیشتر منوط به داشتن ارزش افزوده، کاهش قیمت و… است تا خودروساز از آن استقبال کند.
جنبه دیگر تحقیق و توسعه در قطعهسازیهای کشور به پروژه‌ها و خودروهای جدید برمی‌گردد، مانند تارا در ایران‌خودرو و شاهین در سایپا. از آنجا که این خودروها به دنبال توانمندی‌ها و آپشن‌های جدیدتری هستند تا خواسته‌های بیشتری از مشتری را تامین کنند، تحقیق و توسعه درباره ایده‌های جدید برای این خودروها با استقبال بیشتری روبه‌رو می‌شود و توجیه بیشتری دارد. در اینجا تحقیق منجر به توسعه محصول می‌شود.
این دو نگاه جدا است، توسعه محصول یا توسعه عمق ساخت داخل.
با توجه به شرایط صنعت خودرو در کشور، تحقیق و توسعه برای واحدهای قطعه‌سازی در کشور چه اهمیتی دارد؟
مجموعه‌های قطعه‌سازی اگر امروز از تحقیق و توسعه غافل بمانند، پایداری و ماندگاری خود را به چالش کشیده‌اند، چراکه بحث تحقیق و توسعه در حال حاضر از مهمترین موضوعاتی است که یک سازنده باید به آن توجه کند، درواقع معضلاتی مانند کمبود نقدینگی و یا سایر مسائل نباید به عنوان مانعی برای انجام این امر مهم عمل کند. هیچ مجموعه صنعتی در دنیا نمی‌تواند به حیات خود ادامه بدهد، مگر اینکه بحث تحقیق و توسعه را در دستور کار خود بگذارد.
امروز قطعه‌سازانی رشد کرده‌اند که نگاهشان به تحقیق و توسعه این بوده است که باید از تامین حداقل‌های نیاز داخل فراتر رفت و اگر تحقیق و توسعه انجام نشود، مجموعه تولیدی از بین خواهند رفت. این دسته از شرکت‌ها، نه تنها توانسته‌اند نیازهای مشتری را تامین کنند و توسعه محصول بدهند، بلکه در مواردی موفق شده‌اند مرزهای کشور را بشکنند و صادرات داشته باشند.
مشکلات روزمره تولید در کشور هم البته کم نیستند، مسائلی از این دست چقدر مانع تحقیق و توسعه در واحدهای قطعه‌سازی شده است؟
بخش زیادی از قطعه‌سازان به دلیل مشکلات اقتصادی، نوع نگاهی که به مسائل مهندسی دارند، محدودیت‌ها و عدم استقبال از سوی خودروسازان و مصرف‌کنندگان، نتوانسته‌اند واحدهای تحقیق و توسعه خود را به روز کنند و تحقیق و توسعه را در حداقل نیاز دنبال کرده‌اند.
با این حال اگر هر واحد بخشی از درآمد خود را به تحقیق و توسعه اختصاص داده بود، امروز می‌توانست نتایج آن را ببیند. اگر یک واحد قطعه‌سازی خود را به صورت بنگاهی می‌بیند که می‌خواهد بیش از صد سال عمر داشته باشد، باید به تامین نیاز داخلی اکتفا نکند و به وسیله تحقیق و توسعه به افق درازمدت و فرامرزی یعنی صادرات بیندیشد.
با این اوصاف، محصول جدید حاصل از تحقیق و توسعه تا چه حد در خودروسازی‌ها مورد استقبال قرار می‌گیرد؟
در کشور ما فضای بسیاری برای تحقیق و توسعه در حوزه قطعات خودرو وجود دارد و قطعه‌ساز باید تلاش کند تا محصول جدید خود را جا بیندازد. محصول حاصل از تحقیق و توسعه باید پارامترهای خاصی داشته باشد، به طوری که به لحاظ کیفی، کارایی بیشتری از محصولات موجود نشان بدهد؛ به لحاظ قیمتی، حتی در صورت گران‌تر بودن، باید ارزش افزوده بیشتری برای مشتری ایجاد کند، مثلا چند آپشن حذف شوند و در ازای آن یک گزینه با قیمتی عرضه شود که از قیمت مجموع آپشن‌های حذف شده مناسب‌تر باشد یا عملکرد بهتری ارائه بدهد، مثلا ضبط صوت پژو ۴۰۵ جای خود را به دستگاه‌های مولتی‌مدیا با دکمه‌های کمتر و گزینه‌های بیشتری بدهد.
در حال حاضر چه قطعاتی ظرفیت لازم برای انجام تحقیق و توسعه را دارند؟
امروز صنعت الکترونیک و سیستم‌های کامپیوتری و شبکه‌ای، در دنیا بدون توقف مسیر رشد را طی می‌کنند. هرگونه سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها، به مراتب خروجی و بهره‌وری بیشتری نسبت به حوزه‌های دیگر خواهد داشت. بعد از آن، محصولات ایمنی‌محور و با هدف حفظ سلامت شهروندان در اولویت است، مانند ایربگ.
ما جوانان تحصیل کرده و قشر دانشگاهی داریم که در این زمینه‌ها در دنیا حرف برای گفتن دارند و باید تاسف خورد که با وجود چنین ابزاری هنوز نتوانسته‌ایم رشد کنیم. متاسفانه ما از این توانمندی‌ها و استعدادها در حد مطلوب و فراگیر استفاده نکرده‌ایم.
برای تحقیق و توسعه، برقراری ارتباط بین صنعت و دانشگاه لازم است، سال‌ها است که در این زمینه سخنان زیادی شنیده می‌شود و اقداماتی هم صورت می‌گیرد، در حوزه قطعه‌سازی ارتباط بین صنعت و دانشگاه در چه شرایطی است؟
بسیاری از کشورهای توسعه یافته در زمینه ارتباط صنعت و دانشگاه موفق عمل کرده‌اند اما ما هنوز کارهای بسیاری در این زمینه داریم، البته کارهای زیادی انجام شده است اما همه در حد شعار بوده‌اند و در عمل اتفاق خاصی نیفتاده است. درواقع نه صنعتگر نگاهش به دانشگاه صحیح است و نه دانشگاه نگاه درستی به صنعت دارد.
نگاه ما در زمینه ارتباط دانشگاه و صنعت، کلان نیست، مثالی می‌زنم. سال گذشته تصمیم گرفتیم یک دفتر برای ارتباط صنعت قطعه با دانشگاه در یکی از دانشگاه‌هایی که در زمینه صنعت خودرو فعال است، ایجاد کنیم. پس از جلسات متعدد و پیگیری‌های فراوان از سوی هر دو طرف، همچنان این دفتر گشایش نیافته است، به این علت که قطعه‌سازان بر سر نامگذاری آن به توافق نرسیده‌اند و هر گروه به دنبال این است که نام خودش پررنگ‌تر شود.
در سوی دیگر دانشگاه هم به دنبال این است که بداند از کدام گروه عایدی بیشتری می‌برد تا با آن گروه همکاری کند. نتیجه این کشمکش‌ها این شد که به دلیل حواشی همچنان آن همه تلاش بی‌حاصل مانده است.
مسئله این است که ما باید اسم و رسم را کنار بگذاریم تا بتوانیم کارهای بزرگ بکنیم. مسلما ویژگی‌های افراد را به همین راحتی نمی‌توانیم تغییر بدهیم، بنابراین در اینجا به یک نگاه حاکمیتی نیاز است. وزارت علوم و وزارت صمت به عنوان متولیان امر باید ورود کنند و جلوی بعضی حاشیه‌ها را بگیرند و الفبای متفاوتی را در این زمینه تعریف کنند. ما تصمیم‌سازهای خوبی هستیم اما در تصمیم‌گیری‌ها درگیر حاشیه، منافع شخصی، نگاه‌های کوچک و برنامه‌های کوتاه‌مدت می‌شویم.
خبرنگار: فرزانه احمدی